اگر به کسی جراحی زانو انجام داده باشد؛ این جراحی چه تعویض مفصل زانو باشد، چه ترمیمی در مفصل آن، می‌خواهد بداند چطور دوباره حرکت کند؟ درد کی قطع می‌شود؟ شاید اولین سوال هم این باشد که چه کاری کنم که زانوی من بهتر شود؟
این سوالات، در فرایندی به نام فیزیوتراپی پاسخ داده می‌شود. فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی زانو، یک روش درمانی تخصصی است که برای بیمار تجویز می‌شود تا با با استفاده از تجهیزات مکانیکی و تمرینات ورزشی اختلالات عصبی، ماهیچه‌ای و اسکلتی بدن را درمان کند. اگر این مرحله جدی گرفته نشود، بیمار هرگز نمی‌تواند به راحتی به زندگی خود بازگردد.
🎓 با دوره‌های تخصصی دوره باما مسیر خود را حرفه‌ای‌تر کنید و همین حالا ثبت‌نام کنید 👇
ما در این مقاله از دوره باما، قصد داریم شما را قدم‌به‌قدم با اهمیت فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی زانو آشنا کنیم. مراحل اصلی آن را برای شما توضیح می‌دهیم و گزینه فیزیوتراپی تعویض مفصل زانو در منزل را هم بررسی کنیم. همچنین، نحوه استفاده از دستگاه‌ها را در فیزیوتراپی برای شما خواهیم گفت و در نهایت میتوانید نکات طلایی برای سرعت بخشیدن به دوره بهبود خود را در این مقاله بخوانید.
فیزیوتراپی بعد از عمل زانو یعنی چه و چرا ضروری است؟
جراحی زانو، در مواردی مانند تعویض مفصل زانو ( Total Knee Arthroplasty) یا ترمیم مفصل، یک جراحی حساس و بزرگ ارتوپدی است از نظر مدت درمان و بهبودی هم نسبت به بسیاری از درمان‌های دیگر (مثل آرتروسکوپی یا تزریق داخل مفصل) زمان‌برتر است.
در دوره دستیار فیزیوتراپی دوره با ما ثبت نام کنید!
با این‌حال، این جراحی پایان کار فرایند درمانی نیست، مرحله بهبود از جایی شروع می‌شود که به فیزیوتراپی مفصل زانو ختم می‌شود. فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی زانو، شامل مجموعه‌ای از تمرینات، حرکات، درمان‌های دستی و ابزارهای کمکی است که با هدف بازیابی حرکت طبیعی زانو، کاهش درد، تقویت عضلات اطراف زانو برای مثال عضله چهارسر ران، افزایش دامنه حرکتی (ROM) و پیشگیری از عوارض مثل خشکی مفصل یا ضعف انجام می‌شود.
مقاله‌ای در سال 2024 در مجله جراحی و تحقیقات ارتوپدی منتشر شده که اثبات کرده که در جراحی‌های زانو مثل آرتروسکوپی یا تزریق داخل مفصل، شروع زودهنگام فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی زانو می‌تواند طول مدت بستری شدن را کمتر کند.
دلایل ضرورت فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی زانو
بعد از عمل جراحی زانو، چه تعویض مفصل باشد، چه آرتروسکوپی یا ترمیم رباط، عضلات اطراف زانو ضعیف می‌شوند، دامنه حرکتی محدود می‌شود و در صورت بی‌توجهی، حتی ممکن است روی مفصل ران، ستون فقرات و مچ پا هم تأثیر منفی بگذارد. بنابراین فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی زانو یک تصمیم شخصی نیست؛ ما دلایل ضرروت این فرایند را در ادامه توضیح می‌دهیم:
- کاهش درد و التهاب: حرکت کنترل‌شده مفصل کمک می‌کند تا تورم کمتر شود و مایع تجمع‌یافته کاهش یابد.
- افزایش دامنه حرکتی (ROM): پس از عمل، مفصل زانو ممکن است دچار خشکی شود؛ فیزیوتراپی کمک می‌کند دامنه به‌مرور بازگردد.
- تقویت عضلات نگهدارنده زانو: عضله چهارسر ران (اینسرت بر روی فمور و تیبیا) و عضلات اطراف زانو اهمیتی حیاتی در پایداری زانو دارند که باید پس از عمل بازسازی شوند.
- پیشگیری از عوارض ثانویه: مانند ضعف عضلانی، افتادن، خشکی مفصل یا نیاز به جراحی مجدد.
- بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره: هرچه روند توان‌بخشی منظم‌تر باشد، بازگشت به راه رفتن، بالا رفتن از پله، و فعالیت‌های زندگی آسان‌تر خواهد بود.
فیزیوتراپی زانو در منزل؛ راهی راحت‌تر برای دوران نقاهت
یکی از گزینه‌های روبه‌رشد برای بیماران بعد از جراحی زانو، استفاده از خدمات فیزیوتراپی در منزل است. در این بخش، مزایا، نکات کاربردی و دلایل استفاده از آن را بررسی می‌کنیم.
مزایای فیزیوتراپی در منزل
- راحتی و عدم نیاز به رفت‌وآمد به کلینیک؛ به‌ویژه برای بیمارانی که تازه عمل کرده‌اند یا حرکت برای آنها دشوار است
- کاهش ریسک عفونت یا خستگی ناشی از جابه‌جایی
- امکان ارائه خدمات شخصی‌سازی‌شده متناسب با شرایط منزل (فضا، مبلمان، پله‌ها).
- وقتی فیزیوتراپیست در خانه حاضر می‌شود، حس امنیت بیشتری برای بیمار ایجاد می‌شود.
- قابلیت ترکیب با نظارت از راه دور یا خدمات آنلاین
نکات کلیدی برای انتخاب و اجرای فیزیوتراپی در منزل
موفقیت در توان‌بخشی زانو، به مهارت فیزیوتراپیستی بستگی دارد که تجربه درمان بعد از عمل جراحی را داشته باشد. حضور فرد غیرمتخصص ممکن است روند بهبودی را کند یا حتی آسیب‌زا کند. بنابراین بهتر است پیش از شروع جلسات فیزیوتراپی تعویض مفصل زانو در منزل، محیط بررسی شود؛ زمین لغزنده، فرش‌های تاشده یا پله‌های بدون حفاظ می‌توانند مانع حرکت ایمن بیمار شوند. حذف این خطرات بخش مهمی از درمان بیمار است.
با دوره تکنسین داروخانه آشنا شوید!
جلسات فیزیوتراپی باید پیوسته و هدفمند باشند. برنامه‌های نامنظم یا جلسات پراکنده، باعث توقف پیشرفت و برگشت خشکی مفصل می‌شوند. در صورت نیاز به ابزارهایی مانند TENS یا CPM، بیمار و خانواده باید نحوه استفاده‌ی صحیح و مدت مجاز آن را به خوبی بدانند تا از وابستگی یا آسیب جلوگیری شود.
همچنین هر جلسه از فیزیوتراپی مفصل زانو باید با ارزیابی حرکات، دامنه‌ی خم شدن و سطح درد همراه باشد تا برنامه بر اساس وضعیت واقعی بیمار تنظیم شود. در فیزیوتراپی خانگی، انگیزه و همکاری بیمار مهم‌ترین عامل موفقیت است. بدون تمرین‌های منظم و پشتکار شخصی، حتی بهترین برنامه‌ها هم نتیجه‌ی مطلوب نمی‌دهند.
استفاده از دستگاه‌های فیزیوتراپی در منزل
ممکن است در فیزیوتراپی زانو در منزل با دستگاه همزمان با تمرینات دستی و حرکتی فرایند درمانی انجام شود. بهتر است برخی از این دستگاه‌ها، نقش و نکات استفاده آنها را بشناسید:
- دستگاه‌های معمول
دستگاه CPM (Continuous Passive Motion): دستگاهی که به صورت خودکار مفصل زانو را در یک دامنه حرکت می‌دهد. اگرچه در روزهای اولیه ممکن است کمک کند، مرورها نشان داده‌اند که مزیت طولانی‌مدت چندانی ندارد.
بیشتر بخوانید: هزینه فیزیوتراپی در ایران چقدر است؟
- دستگاه TENS (تحریک الکتریکی اعصاب از راه پوست): برای کاهش درد پس از عمل پیشنهاد می‌شود.
- دستگاه اولتراسوند درمانی: برای کاهش التهاب و تسریع بهبود بافت نرم کاربرد دارد.
- دستگاه NMES (تحریک الکتریکی عضله): برای تقویت عضله چهارسر ران پس از عمل؛ پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این دستگاه می‌تواند بهبود قدرت عضلانی را بهبود دهد.
- وسایل تعادلی و بازتاب‌دهنده‌ها (Bio-feedback، سطح تعادل): برای بهبود ثبات و جلوگیری از افتادن
سخن پایانی
درمان کامل زانو می‌تواند نقطه تحول در زندگی شما باشد، اما رسیدن به بازگشت کامل به زندگی روزمره، نیاز به فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی زانو دارد. با شروع به‌موقع، اجرای دقیق تمرینات، بهره‌گیری از خدمات فیزیوتراپی در منزل و حتی همراهی با متخصصین مجرب، میتوانید با اعتماد و آرامش به زندگی عادی بازگردید.
دوره باما، مجری و برگزارکننده دوره‌های آموزش علوم تجربی در حوزه سلامت و درمان، بهترین همراه شما در مسیر انتخاب رشته توان‌بخشی و فیزیوتراپی خواهد بود. در صورت نیاز به مشاوره با کارشناسان ما در تماس باشید.